Przymus bezpośredni to środek prawny, który pozwala organom ścigania na stosowanie siły w celu egzekwowania przestrzegania prawa lub ochrony porządku publicznego. W Polsce przymus bezpośredni może być stosowany przez funkcjonariuszy policji, straży granicznej, żandarmerii wojskowej czy służb celnych.
Przesłanki stosowania przymusu bezpośredniego
Przymus bezpośredni może być stosowany tylko wtedy, gdy jest to niezbędne do wykonania obowiązków służbowych, a inne środki okazały się nieskuteczne lub ich zastosowanie jest niewłaściwe. Przykładem sytuacji, w której funkcjonariusz z naszego patrolu interwencyjnego w Warszawie może użyć przymusu bezpośredniego, jest konieczność zatrzymania osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub gdy istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia innych osób. Stosowanie przymusu bezpośredniego musi być jednak proporcjonalne do zagrożenia i celu, który ma zostać osiągnięty. Ponadto funkcjonariusz ma obowiązek wcześniejszego ostrzeżenia osoby, wobec której zamierza zastosować przymus bezpośredni, chyba że opóźnienie w działaniu mogłoby spowodować niebezpieczeństwo.
Rodzaje przymusu bezpośredniego
Przymus bezpośredni może przybierać różne formy, w zależności od sytuacji i celu, jaki ma zostać osiągnięty. Do najczęściej stosowanych rodzajów przymusu bezpośredniego należą użycie siły fizycznej, środków obezwładniających (np. kajdanek, pałki), psów służbowych czy broni palnej. Użycie broni palnej jest jednak środkiem ostatecznym i może być zastosowane tylko w sytuacjach szczególnie uzasadnionych, takich jak zagrożenie życia lub zdrowia funkcjonariusza lub innych osób. Przed użyciem broni palnej funkcjonariusz ma obowiązek ostrzec osobę, wobec której zamierza zastosować przymus bezpośredni.
Ograniczenia wynikające z prawa
Przede wszystkim, przymus bezpośredni może być stosowany tylko w granicach kompetencji funkcjonariusza i zgodnie z obowiązującymi przepisami. Ponadto przymus bezpośredni musi być stosowany z poszanowaniem godności i praw człowieka, a jego użycie nie może prowadzić do nadmiernego naruszenia dóbr osobistych czy mienia. W przypadku naruszenia tych zasad funkcjonariusz może ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną, karną lub cywilną.
